Stop przemocy wobec dzieci

Zdecydowana większość (71%) młodzieży w wieku 11-17 lat doświadczyła przynajmniej jednej z badanych form wiktymizacji (tj. padła ofiarą jednej z form przemocy). Respondenci najczęściej doświadczali przemocy rówieśniczej – 59%, niemal dwa razy mniej respondentów (34%) było ofiarami przemocy ze strony osób dorosłych. Co czwarty z badanych (27%) padł ofiarą przestępstwa konwencjonalnego (wandalizmu, rozboju lub napaści), co piąty (18%) – był świadkiem przemocy. 9% respondentów przyznało, że doświadczyło wykorzystywania seksualnego bez kontaktu fizycznego, a 6% wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym. Również 6% doświadczyło zaniedbania. Chłopcy częściej niż dziewczyny byli ofiarami przemocy rówieśniczej (66% do 52%) oraz konwencjonalnej (31% do 23%). Natomiast wykorzystywanie seksualne bez kontaktu fizycznego doświadczane było częściej przez dziewczyny (12%) niż chłopców (6%). W przypadku przemocy ze strony dorosłych, wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym oraz zaniedbania różnice dla obu płci nie przekraczają 3%.

Przestępstwa konwencjonalne to trzecia najczęściej doświadczana przez dzieci i młodzież kategoria wiktymizacji. Zdecydowanie najwięcej młodych ludzi doświadczyło wandalizmu (21%), dużo mniej było ofiarą rozboju (8%) i napaści przy użyciu niebezpiecznego narzędzia (5%). W przypadku wszystkich form przestępstw konwencjonalnych zdecydowanie więcej ofiar było wśród chłopców niż dziewczyn. Największa różnica dotyczy wandalizmu (Wykres 4). We wszystkich przypadkach również sprawcy byli w dużej większości płci męskiej (wandalizm – 70%, rozbój – 69%, napaść przy użyciu niebezpiecznego narzędzia – 78%).

Co piąty badany doświadczył przemocy psychicznej ze strony dorosłych (22%), niemal tyle samo doświadczyło przemocy fizycznej – 21%. Chłopcy byli częściej ofiarami przemocy fizycznej ze strony dorosłych, natomiast dziewczyny – psychicznej. Sprawcami ponad połowy przypadków zarówno przemocy fizycznej (54%), jak i psychicznej ze strony dorosłych (55%) byli rodzice. Co trzeci badany nie chciał ujawnić, kim była ta osoba.

Bardzo niewielu badanych deklarowało doświadczenie zaniedbania – zarówno zaniedbania fizycznego (brak czystych ubrań), jak i braku opieki w przypadku choroby doświadczyło 3% respondentów.

Przemoc rówieśnicza stanowiła najczęściej doświadczaną przez dzieci i młodzież kategorię wiktymizacji. Najczęściej miała ona postać przemocy fizycznej (41%), w dalszej kolejności przemocy psychicznej (28%). Napaści zbiorowej ze strony rówieśników doświadczył co szósty badany (18%), natomiast znęcania się – co dziewiąty (11%). Spośród wszystkich form przemocy rówieśniczej najmniej nastolatków doświadczyło przemocy na randce (10%; pytania nie zadawano 11- i 12-latkom). W przypadku prawie wszystkich uwzględnianych w badaniu form przemocy rówieśniczej  ofiarami byli częściej chłopcy niż dziewczyny. Jedynie w przypadku przemocy psychicznej tyle samo chłopców i dziewczyn miało takie doświadczenie. Szczególnie dużą dysproporcję płciową widać w deklarowaniu doświadczenia przemocy podczas randki (Wykres 9). Warto tutaj przypomnieć, że pytanie dotyczyło spoliczkowania przez chłopaka/dziewczynę. Możliwe jest, że dziewczyny padają ofiarami innych, bardziej dotkliwych form przemocy podczas randki (w tym przemocy fizycznej). Na taką interpretację wskazuje fakt, że aż połowa dziewczyn (50%), które doświadczyły przemocy na randce, zadeklarowała, że w wyniku tej sytuacji następnego dnia coś je bolało, miały siniaka, skaleczenie lub złamanie, natomiast w przypadku chłopców odpowiedziało tak jedynie 5% ofiar tego typu przemocy. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga pogłębionych analiz. W większości sprawcami przemocy rówieśniczej byli znajomi rówieśnicy niespokrewnieni z ofiarą. W szczególności dotyczyło to znęcania się (72%) i przemocy psychicznej (79%). W przypadku przemocy fizycznej znacznie częściej niż w przypadku innych form przemocy rówieśniczej sprawcą był brat (27%).

Ze względu na bardzo małe odsetki należy z ostrożnością podchodzić do wyników dotyczących doświadczeń związanych z wykorzystywaniem seksualnym. Najwięcej respondentów padło ofiarą przestępstw, jakimi są kontakt seksualny osoby dorosłej z małoletnim do 15 r.ż. (3,1%) oraz dotykanie intymnych części ciała lub zmuszanie do innych rzeczy związanych z seksem przez rówieśnika (2,4%). W przypadku niemal wszystkich form wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym ofiarami były częściej dziewczyny niż chłopcy. Wyjątek stanowił kontakt seksualny przed 15 r.ż. z osobą dorosłą (pytanie dotyczyło także tych sytuacji, gdy obie osoby tego chciały) – więcej chłopców doświadczyło tego rodzaju wiktymizacji (Wykres 11). Potwierdza to dane o wcześniejszej inicjacji seksualnej chłopców niż dziewczyn w Polsce. Sprawcami niemal wszystkich form wykorzystywania seksualnego byli w zdecydowanej większości przedstawiciele płci męskiej. Wyjątek stanowił kontakt seksualny przed 15 r.ż. z osobą dorosłą, gdzie ofiarami częściej byli chłopcy – we wszystkich zadeklarowanych przypadkach kontakty te miały charakter heteroseksualny. Do takich kontaktów dochodziło najczęściej z osobą, z którą młody człowiek się spotykał lub inną znajomą osobą dorosłą.

Zdecydowana większość sprawców dotykania intymnych części ciała lub zmuszania do innych rzeczy związanych z seksem przez znajomą osobę dorosłą to członkowie rodziny ofiary. Natomiast w przypadku dotykania lub zmuszania do rzeczy związanych z seksem przez rówieśnika większość sprawców stanowili znajomi, niespokrewnieni oraz niebędący w relacji z ofiarą.

Najwięcej respondentów doświadczyło słownego molestowania seksualnego – ktoś zranił ich uczucia, mówiąc lub pisząc na ich temat rzeczy związane z seksem (5,3%) – oraz werbowania w internecie do celów seksualnych zdarzyło im się zawrzeć w internecie znajomość, w wyniku której próbowano namówić ich do zachowań o charakterze seksualnym (5,1%). Wykorzystywania seksualnego bez kontaktu fizycznego częściej doświadczały dziewczyny.

Wiktymizacja pośrednia dotyczy bycia świadkiem przemocy domowej – między dorosłymi lub dorosłego w stosunku do dziecka. Więcej respondentów było świadkami tej pierwszej formy przemocy (12%), z drugą spotkało się 9% badanych. Świadkami przemocy domowej między rodzicami/opiekunami były częściej dziewczyny (14%), natomiast przemoc rodzica/opiekuna wobec dziecka częściej obserwowali chłopcy (11%). Miarą skali przemocy wobec dzieci może być także liczba form doświadczeń wiktymizacyjnych jednej osoby. W grupie badanych jedynie 29% zadeklarowało, że nie doznało żadnej spośród 22 badanych form wiktymizacji. Ponad połowa badanych doświadczyła w ciągu całego życia od 1 do 5 form wiktymizacji (60%). Co dziesiąty (10%) jest „multiofiarą” – doświadczył co najmniej 6 form wiktymizacji w ciągu całego życia.

Źródło: Fundacja Dzieci Niczyje – OGÓLNOPOLSKA DIAGNOZA PROBLEMU PRZEMOCY WOBEC DZIECI. Wyniki badani.